SZCZEPIENIE CZWORONOGA – WYBAWIENIE CZY ZŁO KONIECZNE…?

Ostatnimi czasy temat szczepień stanowi powód burzliwych dyskusji a wręcz konfliktu pomiędzy wymieniającymi argumenty ich zwolennikami oraz przeciwnikami. Modyfikacja poglądu wobec szczepień nie ominęła także medycyny weterynaryjnej, której najnowsze trendy oparte na badaniach oraz opracowaniach naukowych wybitnych specjalistów poddały nowe podejście do ich kwestii. Myślą przewodnią opracowania -„Zalecenia do szczepienia psów i kotów”  wydanego przez Światowe Stowarzyszenie Lekarzy Weterynarii Małych Zwierząt- WSAVA, którego informacje zostały częściowo wykorzystane do napisania tego artykułu, jest

ograniczenie ilości szczepień oraz ich częstotliwości w na rzecz objęcia nimi wszystkich czworonogów!

PODZIAŁ SZCZEPIEŃ

Wszystkie szczepienia jakie otrzymuje pies czy kot zasadniczo dzieli się na cztery grupy zależnie od wskazań i potrzeby ich stosowania, gatunku oraz okoliczności czy warunków w jakich żyją zwierzęta oraz przepisów prawnych obowiązujących w danym kraju.

WYMOGI ZDROWOTNE I PRZECIWWSKAZANIA DO PODANIA SZCZEPIENIA

Z uwagi na wprowadzanie do organizmu mniej lub bardziej aktywnych wirusów czy bakterii prowokujących odpowiedź immunologiczną a tym samym stanowiących obciążenie dla organizmu, konieczne jest spełnienia szeregu ściśle określonych warunków, dotyczących stanu zdrowia zwierzęcia oraz okoliczności towarzyszących.
Nie szczepimy zatem:

1. Samic ciężarnych
2. Zwierząt chorych
3. Zwierząt, u których trwa leczenie immunosupresyjne
4. Zwierząt leczonych na nowotwory
5. Osobników zarobaczonych; przed podaniem szczepionki możemy profilaktycznie odrobaczyć pupila lub też poddać badaniu na obecność cyst jego kał

Każdy czworonóg przed szczepieniem powinien zostać zbadany przez lekarza weterynarii, który oceni jego stan oraz gotowość do zabiegu!

KALENDARZE SZCZEPIEŃ

1.       Szczepienie a odporność bierna

Kalendarz szczepień stanowi obecnie kwestię, w której zachodzi wiele rozbieżności odnośnie terminów ich podawania. Wielu lekarzy opowiada się za wczesnymi szczepieniami, inni są temu absolutnie przeciwni stojąc na stanowisku, iż należy stworzyć szansę naturalnej odporności zwierząt, zaś jeszcze inni uznają indywidualność doboru schematu zależnie od okoliczności, rasy/gatunku zwierzęcia oraz warunków życia. Na podstawie wskazań zawartych w - „Zaleceniach do szczepień psów i kotów” opracowanych przez zespół ds. szczepień światowego stowarzyszenia lekarzy weterynarii małych zwierząt – WSAVA, medycyna weterynaryjna skłania się zasadniczo ku temu aby ograniczać nadmiernie częste szczepienia dorosłych psów oraz kotów a przede wszystkim obalić mit o konieczności corocznego szczepienia zwierząt.

Szczególnie duże rozbieżności w zakresie terminów oraz systemów szczepień dotyczą zwierząt młodych- szczeniąt i kociąt. Różnice te wynikają z faktu, iż większość z nich jest chroniona przeciwciałami matki przez pierwsze tygodnie życia. Odporność bierna obniża się zazwyczaj między 8 a 12 tygodniem życia do poziomu, który nie przeszkadza rozwojowi czynnej odporności po szczepieniu. Niektóre jednak osobniki ze słabą odpornością bierną mogą stać się wrażliwe na zakażenie we wcześniejszym wieku a tym samym posiadają one szybciej możliwość nabycia odporności poszczepiennej. Jeśli jednak poziom przeciwciał matczynych jest wysoki, utrudni lub nawet uniemożliwi on działanie podanej szczenięciu/kociakowi szczepionki. Może się to zdarzyć nawet w wieku 12 tygodni i później, zależnie od indywidualnego przypadku. Z uwagi zatem na fakt, że poziom tych przeciwciał różni się w każdym miocie zależnie od stanu zdrowia oraz okoliczności towarzyszących i długo może pozostać wysoki, zaleca się podawanie szczeniętom i kociętom trzech dawek szczepionki, tak aby otrzymały one ostatnią w wieku 16 tygodni, zaś w przypadku kociąt ostatnia dawka powinna zostać podana w wieku co najmniej 16 tygodni.
W przypadku natomiast gdy z rozmaitych powodów szczenięta lub kocięta szczepione mają być tylko jeden raz, wskazane jest aby szczepienie to zostało podane w wieku co najmniej 16 tygodni.

2.       Zalecane schematy szczepień

KALENDARZ SZCZEPIEŃ PSÓW

W zależności od wieku szczenięcia, w którym rozpoczyna się cykl szczepień wyróżnia się trzy zasadnicze schematy szczepień:

• wczesny,
• tradycyjny oraz
• późny.

KALENDARZ SZCZEPIEŃ KOCIĄT

DZIAŁANIA UBOCZNE I REAKCJE NIEPOŻĄDANE

Wprowadzanie do organizmu mniej lub bardziej aktywnych drobnoustrojów zawsze stanowi pewnego rodzaju obciążenie i może prowokować odpowiedź z jego strony – także te niepożądaną. Większość zwierząt wprawdzie dobrze znosi szczepienia, niemniej zdarzają się mniej lub bardziej nasilone reakcje ze strony organizmu.

1. Najczęstsze powody reakcji niepożądanych

• Nieprawidłowe podanie zastrzyku
• Niewłaściwie dobrany kalendarz szczepień
• Nadwrażliwość na poszczególne składniki szczepionki
• Nieprawidłowa odpowiedź ze strony układu immunologicznego

2. Możliwe reakcje poszczepienne:

• Odczyny skórne w miejscu iniekcji, ropnie, odbarwienia włosa, u kotów – mięsaki; VGG rekomenduje podawanie szczepionek podskórnie w okolicę boczną brzucha lub tułowia gdyż mięsak powstały w tym miejscu nie wymaga tak rozległej resekcji jak w przypadku okolicy międzyłopatkowej czy kończyn.

• Reakcje alergiczne: obrzęk pyska i ślinotok, pokrzywka, wstrząs anafilaktyczny
• Zaburzenia ze strony układu oddechowego
• Zaburzenia ze strony układu pokarmowego: nudności, biegunka, utrata apetytu
• Niekontrolowane oddawanie moczu/kału
• Gorączka
• Zaburzenia koordynacji ruchowej
• Agresja
• Miejscowa bolesność i podrażnienie

Wszystkie niepożądane objawy są wskazaniem do konsultacji z lekarzem weterynarii, a niektóre z nich, zwłaszcza te o podłożu alergicznym, wymagają natychmiastowego udzielenia specjalistycznej pomocy oraz podania leków odczulających!

Są one również wskazaniem do zmiany szczepionki w przyszłości.

KILKA SŁÓW O SKUTECZNOŚCI

Niestety, szczepienia pomimo, iż w znaczący sposób zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób u naszego pupila oraz powstawania i rozwoju epidemii, zależnie od szeregu czynników mogą nie stanowić stuprocentowego zabezpieczenia. Nie powinno to jednak stanowić argumentu w kwestii całkowitej rezygnacji z szczepień gdyż statystycznie ryzyko zachorowania zwierzęcia szczepionego od takiego, którego nie poddano takim zabiegom jest niewspółmiernie wyższe. Wyróżnia się kilka zasadniczych czynników zakłócających tworzenie odporności czynnej:

1.       Neutralizowanie szczepionki poprzez przeciwciała matki

Przyczyna ta jest najczęstsza, zwłaszcza w przypadku wczesnych szczepień, dlatego też zaleca się aby ostatnie z nich przypadało nie wcześniej niż w 12-tym tygodniu życia, kiedy poziom tych przeciwciał jest na tyle niski, że nie „zakłóci” działania antygenów zawartych w szczepionce.

2.       Niska immunogenność szczepionki

Powodem niskiej skuteczności danej szczepionki jest osłabienie aktywności danego wirusa poprzez szereg czynników, np.:

• Błędy w procesie wytwarzania danej partii lub też atenuacji wirusów
• Niewłaściwe warunki przechowywania (nieodpowiednia temperatura)
• Nieprawidłowości w podawaniu (stosowanie środków odkażających przed wykonaniem iniekcji)

3.       Nieprawidłowa odpowiedź ze strony układu immunologicznego zwierzęcia

U niektórych zwierząt występuje uwarunkowana genetycznie cecha polegająca na tym, iż organizm pomimo podawania wielokrotnych szczepień nie wytwarza odpowiedniej ilości przeciwciał. Uznaje się je wówczas za niezdolne do rozwinięcia odporności poszczepiennej. Stwierdzone jest, że niektóre rasy wykazywały szczególne predyspozycje do zakażeń niektórymi chorobami, co wskazywało na genetycznie przekazywaną niezdolność do tworzenia odporności poszczepiennej.

FAKTY I MITY ODNOŚNIE SZCZEPIEŃ

Wokół tematu szczepień istnieje wiele przekazywanych „prawd” oraz niekoniecznie słusznych teorii. Które z nich mogą mieć cos wspólnego z prawdą a które można zaliczyć do kategorii fantastyki?

1.       … fakty:

• W zależności od poziomu przeciwciał przekazanych przez matkę oraz indywidualnych predyspozycji, istnieje możliwość zarażenia parwowirozą szczeniąt już w wieku 4 tygodni; określa się, że w wieku ok. 6 tygodni około 50%populacji jest wrażliwa na zachorowanie zaś w wieku 8 tygodni większość osobników jest zagrożona możliwością zarażenia
• Drobnoustroje- bakterie czy wirusy, można przynieść do domu swoim czworonogom na obuwiu lub odzieży
• Wirus atenuowany jest zawsze wydalany w niewielkich ilościach z organizmu szczepionego zwierzęcia przez kilka dni po szczepieniu (w kale, poprzez drogi oddechowe itd.). Kontakt z nim nie stanowi zagrożenia dla szczeniąt starszych niż 4 tygodnie a nawet może je uodpornić. Wirus ten może natomiast wywoływać niepożądane pbjawy chorobowe (np. wirus prarwowirusa - zapalenie mięśnia sercowego), u bardzo młodych, nie posiadających jeszcze przeciwciał szczeniąt i kociąt oraz zakażenie bezobjawowe lub chorobę u zwierząt dzikich i egzotycznych

2.       … mity:

• Nie jest prawdą, jakoby szczepionki wieloskładnikowe wykazywały słabsze działanie
• Nieprawdą jest, że wszystkie młode psy czy kotki powinny być zaszczepione przeciwko wszystkim chorobom; należy przestrzegać szczepień zasadniczych oraz w uzasadnionych przypadkach stosować szczepienia dodatkowe
• Mitem jest, że szczepionka p/nosówce leczy tą chorobę; szczepionka to nie jest surowica odpornościowa!
• Kot, który nie wychodzi z domu, nie musi być szczepiony

Nie jest prawdą, że szczepienie jest zabiegiem zupełnie obojętnym dla organizmu i nieobciążonym ryzykiem działań ubocznych.

NIE NALEŻY/NALEŻY

1.       nie należy:

• szczepić zwierząt mocno zarobaczonych, zwłaszcza zakażonych glistą, zwierząt w złej kondycji zdrowotnej oraz samic ciężarnych
• przez ok 2 tyg po szczepieniu dopuszczać do kontaktu szczepionych zwierząt z innymi, których stanu zdrowia nie jesteśmy pewni, chorymi lub u których istnieje ryzyko jakiegokolwiek zakażenia
• wyprowadzać w miejsca ogólnodostępne dla innych zwierząt psów/kociąt do czasu uzyskania pełnej odporności, czyli minimum 2 tygodni po drugim szczepieniu
• szczepić, bez wyraźnych wskazań, szczeniąt do 6-go tygodnia życia zwłaszcza  stosować szczepionek atenuowanych przeciw parworwirusowi u szczeniąt młodszych niż 5 tygodni
• po ukończeniu cyklu szczepień oraz podaniu po roku szczepienia przypominającego, poddawać zwierzat szczepieniom zasadniczym co roku, gdyż wytworzone przeciwciała są aktywne przez okres trzech lat
• stosować szczepionek atenuowanych w populacjach zwierząt domowych lub dzikich, gdzie nie występują one endemicznie ponieważ wiąże się to z ryzykiem rozprzestrzenienia wirusa w populacji, odzyskania przez niego zjadliwości i wywoływania zakażeń u osobników wrażliwych!
• Mieszać różnych szczepionek w jednej strzykawce, chyba że producent dopuszcza taką ewentualność
• podawać małym zwierzętom mniejszej dawki szczepionki ani też analogicznie – rasom ogromnym większej, gdyż w każdej wskazanej dawce zaleconej przez producenta znajduje się minimalna ilość antygenu konieczna do uzyskania odporności
• wykonywać szczepień częściej niż co dwa tygodnie, nawet w przypadku szczepionek zabezpieczających przed innymi chorobami
• stosować szczepionki atenuowanej, jeżeli zwierzę zaszczepione było wcześniej szczepionką inaktywowaną przeciw tej samej chorobie. Szczepionka inaktywowana spowoduje powstanie przeciwciał, które mogą zneutralizować żywy  zarazek  i  uniemożliwić  zadziałanie  szczepionki żywej
• odkażać przed iniekcją miejsca podania szczepionki; alkohol użyty do tego celu może inaktywować żywe drobnoustroje zawarte w szczepionce

2.       należy:

• dokładnie zbadać oraz obserwować zwierzę przed podaniem szczepienia
• odrobaczyć zwierzę na 5-7 dni przed szczepieniem
• obserwować reakcję pupila po odbytym szczepieniu a w razie reakcji niepożądanych natychmiast skontaktować się z lekarzem, który wykonywał szczepienie
• przestrzegać okresów kwarantanny przed i po szczepieniach
• ściśle przestrzegać kalendarza szczepień oraz bacznie stosować się do zaleceń lekarza prowadzącego.